ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ » ΚΡΙΤΙΚΕΣ



ΣΧΟΛΙΑ ΣΕ ΜΑΥΡΟ Από την Κλεοπάτρα Λυμπέρη

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΙΟ ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ

ΣΧΟΛΙΑ ΣΕ ΜΑΥΡΟ
Ιωσήφ Βεντούραs
Εκδόσεις Γαβριηλίδη

Γράφει η Κλεοπάτρα Λυμπέρη
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό 'ΠΟΙΗΣΗ" τεύχος 30, 2007.

 

Η ποιητική συλλογή του Ιωσήφ Βεντούρα «Σχόλια σε μαύρο» είναι πράγματι μια συμπύκνωση σχολίων, μόνο που τα σχόλια αυτά δεν συνοψίζουν την παρουσίαση εικόνων, συγκινήσεων και γεγονότων, αλλά και την τάση του δημιουργού τους να απελευθερωθεί από τις πάγιες αισθητικές του δεσμεύσεις. Είναι φανερό ότι στο παρόν βιβλίο (το τέταρτο κατά σειράν) ο Ι.Β. βρίσκεται σε κίνηση ανίχνευσης της «λογοτεχνικότητας», διαχειριζόμενος όρους όπως «ποιητικό», «αντιποιητικό», «σύγχρονη ποιητική αντίληψη», «παράδοση», «αυθαιρεσία», «ανατρεπτικότητα», ώστε να συναντηθεί μ’ έναν πιο αντισυμβατικό -δηλαδή, πιο γνήσια ποιητικό- εαυτό του.

     Σε αντίθεση με τα προηγούμενα έργα του, όπου η συγκρότηση των ποιητικών συνθηκών ακολουθεί την πεπατημένη -κλασσική φόρμα και κλασσικούς νοηματικούς άξονες-,  εδώ, ο Ι.Β διανοίγεται σε νέες οπτικές και γλωσσικούς πειραματισμούς, κατασκευάζοντας μια σύνθεση στην οποίο κυριαρχεί η φρεσκάδα, η τόλμη, η χαλαρή δομή του λόγου και ο παλμός ενός βαθύτερου παιγνιώδους αισθήματος. Έχω την αίσθηση ότι η εν λόγωσυλλογή οφείλεται στην επί σειρά ετών ενασχόλησή του με τη μετάφραση των Εβραίων ποιητών του Μεσαίωνα, εργασία η οποία-θα ισχυριστώ- του υπέβαλε μία συγκεκριμένη ψυχική διάθεση: αντιστικτικά προς ένα κλίμα "παλαιικό" (της Μεσαιωνικής φιλολογίας) τα Σχόλια σε μαύρο προκύπτουν ως αναγκαιότητα υπέρβασης αλλά και ταυτόχρονης ανασύνθεσης του "παλαιού" διαμέσου του "νέου" για να αποκαλυφθεί ο χώρος στον οποίο  αποτυπώνονται έμμεσα όλα τα στάδια εξέλιξης της ποιητικής γραφής.

     Ο Βεντούρας σ' αυτό το βιβλίο δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για το Νόημα αλλά για τις μικρές δευτερεύουσες λεπτομέρειες που το συνέχουν, για την ασημαντότητα στιγμών, νευμάτων, αιωρήσεων, εικονογραφιών, για τις λεπτές αποχρώσεις συμβάντων, για τη συμπύκνωση χρονικών διαστημάτων διαμέσου μιας εικόνας, για την ίδια την λειτουργία της γλώσσας (η οποία, κάποτε, δοκιμάζει την ομοιοκαταληξία, όχι για να την υπερασπίσει ως είδος, αλλά για να μας διανοίξει ένα άλλο επίπεδο μέσα στο ποίημα).

     Η ελάχιστη δράση του βιβλίου δεν έχει σχέση με τα πρόσωπα που παρουσιάζονται, ούτε με τα ίδια τα τεκταινόμενα, αλλά με την καθεαυτή κίνηση του χρόνου, που μοιάζει να βρίσκεται σπασμένος σε μικρά τμήματα, μέσα στο κάθε ποίημα. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, η μουσική ενός ποιήματος (ο ρυθμός και η θεματική του) επανέρχεται σε κάποιο επόμενο κομμάτι, το οποίο καταλήγει να γίνεται η υπόγεια συνέχεια του πρώτου, η τελική ολοκλήρωσή του. Έτσι, πράγματι, αυτό το δεύτερο, «σχολιάζει» και συμπληρώνει το πρώτο, υποβάλλοντάς μας, ταυτοχρόνως, το αίσθημα (και τη φόρτιση)  μιας χρονικής παλινδρόμησης.

     Τα «Σχόλια σε μαύρο» αν και διαθέτουν σημεία (νοηματικά και φλωσσικά) τα οποία συγκροτούν μια πολύ συγκεκριμένη ατμόσφαιρα, δεν δίνουν την αίσθηση ότι χτίστηκαν βάσει μιας συγκεκριμένης ιδέας. (Θα τολμούσα να γράψω ότι  ίσως προέρχονται από το μέρος εκείνο, μέσα στο εργαστήριο του καλλιτέχνη, όπου υπάρχουν ξεχασμένα «ρετάλια» και θρύψαλα άλλων κομματιών, ιδέες και στίχοι που δεν χώρεσαν σε άλλα ποιήματα· και, πως, τελικά, βρήκαν την ιδιαίτερη ζωή τους ως μέρη μιας ολοκληρωμένης –και επιτυχημένης- σύνθεσης.)

     Τα ποιήματα του Βεντούρα δεν αισθηματολογούν, ούτε φιλολογίζουν. Επιπλέον, διαθέτουν μέτρο, ακόμη και τότε που διακινδυνεύουν σε εντελώς νέες περιοχές.. Ωστόσο, αισθάνομαι ότι η δύναμή τους έγκειται στην ίδια την περιφερειακή τους κίνηση: καθώς αφήνουν όλο το χώρο ελεύθερο για να υπονοείται (και να αιωρείται) το ελλείπον Νόημα, δημιουργούν την αίσθηση ότι, τελικά, υπάρχει ένα κέντρο (μολονότι παραμένει αθέατο και δεν κατονομάζεται).

    Θα έλεγα ότι το στίγμα του βιβλίου είναι η χρονική του ρευστότητα, ο τρόπος να παρουσιάζεται το συμβάν («το στιγμιότυπο») ως ένα άνευ βάρους πεδίο, το οποίο, όμως, μπορεί να αποτυπώσει μια ποικιλία συναισθηματικών αποχρώσεων και του οποίου η χάρις έγκειται σ’ αυτήν ακριβώς την συντομογραφία. Ο Ι.Β πετυχαίνει, μέσα από το περιορισμένο (ποσοτικά) υλικό του, να αναδυθεί πιο καθαρά η διάσταση αυτής της σύντομης πνοής, η φευγαλέα αύρα που διατρέχει τις εικόνες και τα πράγματα, την ίδια στιγμή που ο χρόνος -ως μέγεθος φυσικό και όχι ως μεταφυσικός κήρυκας- μεταφέρει τα «συμβάντα» χωρίς να εννοεί κάτι γι’ αυτά τα ίδια, κινούμενος απλώς μέσα στις λέξεις αλλά και στο περιθώριό τους.

    Ενδεικτικά σημειώνω το ποίημα «Τέσσερα χάικου για ένα σέξυ καρπούζι», το οποίο  αντιπροσωπεύει ένα άρτιο αποτέλεσμα και ως προς την αντίληψη του χάικου και ως προς το ίδιο το γεγονός μιας χρονικής πύκνωσης που περιλαμβάνει εντός της αίσθηση, νόηση, αλλά και την υπέρβαση των δύο τελευταίων. Ο Ιωσήφ Βεντούρας, αμείβεται τελικά για την τόλμη του και την επιλογή του να αφεθεί σε μια πιο εσωτερική βίωση των πραγμάτων, η οποία, ως φαίνεται, του αποκαλύπτει νέα πεδία έκφρασης, και, κυρίως, μοιάζει να τον προετοιμάζει για μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση της ποιητικής λειτουργίας.

 

Copyright © Ιωσήφ Βεντούρας - Με την επιφύλαξη παντός νόμιμου δικαιώματος. | Developed by Hyper Center