ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ » ΟΜΙΛΙΕΣ



ΟΜΙΛΙΑ ΜΟΥ ΣΤΟ ΝΑΥΠΛΙΟ (16/6/2007)

ΟΜΙΛΙΑ ΜΟΥ ΣΤΟ ΝΑΥΠΛΙΟ   (16/6/2007)

Ξεκινώντας την μικρή μου αυτή εισήγηση θα ήθελα να ξεκαθαρίσω  την έννοια  του όρου νεωτερικότητα. Η νεωτερικότητα λοιπόν περιγράφει την κατάσταση του Δυτικού ανθρώπου  από τον 19ο αιώνα έως και το πρώτο ήμισυ του 20ου . Στη λογοτεχνία θα λέγαμε ότι ξεκινά με τους συμβολιστές και τελειώνει με τον αγγλικό μοντερνισμό και τον υπερρεαλισμό. Εν συντομία η νεωτερικότητα  η οποία ιστορικά ακολουθεί-παρακολουθεί την βιομηχανική επανάσταση χαρακτηρίζεται από την πίστη του ανθρώπου στον ορθό λόγο την ανθρώπινη επέμβαση στην φύση με σκοπό την εκμετάλλευση της, τον εθνικισμό όπως προέκυψε από την ιδέα του κράτους – έθνους στον 19ο αιώνα, τον καπιταλισμό αλλά και τις θεωρίες του σοσιαλισμού του κομμουνισμού και του φασισμού. Η κουλτούρα της νεωτερικότητας περιόρισε την επιρροή των θρησκειών υποστήριξε την σεξουαλική ελευθερία  την ισότητα των φύλων και την ατομικότητα, προώθησε τη δημοκρατία αλλά και εξύφανε τον ολοκληρωτισμό. Θα πρέπει να  τονίσω εδώ τις δυσανεξίες που συνόδευσαν την νεωτερικότητα που όπως μας λέει ο Charles Taylor στο σχετικό βιβλίο του (Εκκρεμές, Μτφρ. Μιχάλης Πάγκαλος, 2006) ήταν η αίσθηση απώλειας και παρακμής. Τρεις ήταν σύμφωνα με τον Taylor  οι πυρήνες αυτής της δυσανεξίας: ο ατομικισμός και η έκλειψη του νοήματος, η επικράτηση του εργαλειακού λόγου και η απώλεια της ελευθερίας  [1] Η κατάργηση της παλιάς κοινότητας και της παλιάς γειτονιάς η απώλεια του ατόμου μέσα στο χάος των μεγάλων πόλεων η εξειδίκευση όλα συνέτειναν στην αυξανόμενη μοναξιά του ανθρώπου. Η μείωση της παιδικής θνησιμότητας και η αύξηση του ορίου ηλικίας συνοδεύτηκαν από ολοκληρωτικές καταστροφές συνέπεια των παγκόσμιων πολέμων, την πρωτοφανή βιομηχανική εξόντωση της ανθρώπινης ζωής σε στρατόπεδα συγκέντρωσης για ρατσιστικούς και μόνο λόγους, την αίσθηση του χάους μέσα σε μια φαινομενική τάξη.

Ήδη όμως έχουμε περάσει σε μια νέα εποχή η οποία χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση και τις εντυπωσιακές αλλαγές που προκύπτουν από την ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας. Σύμφωνα με τον  Habermas  η εμπορευματοποίηση των κοινωνικών σχέσεων και η διείσδυση των μηχανισμών  της αγοράς όλο και περισσότερο μέσα στο χώρο του πολιτισμού, αντικαθιστούν τις παραδοσιακές κοινωνικές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις με απρόσωπες συμφεροντολογικές συναλλαγές[2]. . Έτσι στην καλλιτεχνική ζωή τα διάφορα κέντρα εξουσίας  επηρεάζουν και διαμορφώνουν την αισθητική μας  μέσα στα όρια που τίθενται από την πραγμοποίηση του καλλιτεχνικού έργου και τη συνεπαγόμενη εμπορευματοποίησή του.

Με τις νέες τεχνολογίες η έννοια του χώρου διαστέλλεται και χάνει την μηχανιστική της αντίληψη,  η τηλεόραση, το διαδίκτυο και τα ψηφιακά μέσα επαναπροσδιορίζουν συνεχώς τον τόπο και τον τρόπο των ανθρώπινων σχέσεων, την ποιότητα της πληροφόρησης, αλλά και τη δημοκρατία αυτή καθ’ εαυτή. Ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος  με δύο αντιφατικές συνέπειες της τεχνολογικής εξέλιξης. Από τη μια μέσω του διαδικτύου του παρέχεται ολοένα και ευκολότερη πρόσβαση στη γνώση και στην επικοινωνία  και από την άλλη γίνεται όπως ήδη ανάφερα υποχείριος της πληροφόρησης των μαζικών μέσων ενημέρωσης και κυρίως της εικόνας όπως την δέχεται από την τηλεόραση που σιγά σιγά τείνει να εξελιχθεί στην telescreen  του Μεγάλου Αδελφού όπως προφητικά μας την περίγραφε ο Orwell στο 1984.  To κουτί της Πανδώρας έχει ανοίξει και δίπλα στα μύρια όσα οφέλη που προκύπτουν από τις νέες τεχνολογίες, σωρεύεται μια τρομακτική απειλή χειραγώγησης που αν δεν την αντιμετωπίσουμε, η ευδαιμονία της παγκοσμιοποίησης και της οικονομικής ανάπτυξης θα μπορούσε να μετατραπεί σε έναν τρομακτικό εφιάλτη νέας μορφής ολοκληρωτισμού   δικαιώνοντας έτσι τους αντιπάλους της.

Τολμώ ήδη να πω ότι ο δυτικός άνθρωπος έχοντας περάσει από τη νεωτερικότητα και την ύστερη νεωτερικότητα οδεύει στη νέα εποχή της εικονικής πραγματικότητας που του προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες.

Το διαδίκτυο ασκεί  ένα γήτεμα που δέχεται άθελα του ο επισκέπτης του.  Σ’ αυτόν τον τόπο που δεν είναι τόπος και σε χρόνο που δεν υφίσταται παρά μόνο σαν διαρκές παρόν διενεργείται μια φαντασιακή μετάλλαξη της απουσίας σε παρουσία που έχει σαν αποτέλεσμα το αίσθημα μιας Σιωπής με Σ κεφαλαίο αφού καταργείται ολοσχερώς η “πρόσωπο με πρόσωπο” συνομιλία, καταργείται η φυσική παρουσία και επικοινωνία της ανθρώπινης κοινότητας και αντικαθίσταται από την ανωνυμία των bloggers ή τη συζήτηση και αντιπαράθεση απόψεων στα φόρα.

Όμως όπως έλεγα και στη σύντομη ομιλία μου στην έκθεση του βιβλίου τον Μάη, η σιωπή αυτή δημιουργεί μια μεταφυσική επίδραση στον επισκέπτη που αποτελεί αιτία για σταλαγματιές ποίησης. Γιατί τι άλλο είναι η ποίηση από τη σιωπή ανάμεσα στις λέξεις τι άλλο είναι από το ανθρώπινο δάκρυ αφού αυτό κυλά όταν δεν υπάρχουν λέξεις για να περιγράψουν την ποιότητα του πόνου ή τη χαράς μας; Ο κόσμος έλεγε ο Βινκεστάιν εμπεριέχεται στα όρια της γλώσσας Το δάκρυ υπερβαίνει αυτά τα όρια, κυλά όταν οι λέξεις δεν επαρκούν για να εκφράσουν τη χαρά ή τη λύπη μας, Η Ποίηση κάνει το ίδιο. Να γιατί ένα ηλεκτρονικό περιοδικό ποίησης- το είπα και στην έκθεση του βιβλίου- βρίσκει τον χώρο του μέσα σ’ αυτό το εικονικό σύμπαν. Να γιατί το poeticanet στις δύο εκδοχές του την ελληνική στη διεύθυνση www.poeticanet.gr και στην αγγλική www.poeticanet.com προσπαθεί να πλεύσει ταυτόχρονα σ’ όλα τα εικονικά λιμάνια, μεταφέροντας ποίηση. Συγχρόνως το poeticanet εξοικειώνει τους επισκέπτες με νέες δυνατότητες δημιουργίας που αναπτύσσονται με εργαλεία της νέας τεχνολογίας, δηλαδή με την ηλεκτρονική ποίηση. Μ’ αυτό το ποιητικό φορτίο το πλοίο του poeticanet έχει σαλπάρει από τον Απρίλη του 2006 για το αδιάκοπο ταξίδι του στο διαδίκτυο . Και πρέπει να πω ότι κάτω από το βάρος των σκέψεων που μόλις εξέθεσα ο πλους του δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.

(875 λέξεις)

Ακολούθησε η παρουσίαση του poeticanet


[1] Charles Taylor , Οι δυσανεξίες της νεωτερικότητας, Μτφρ. Μιχάλης Πάγκαλος Εισ. Κώστας Παπαγεωργίου, Εκκρεμές,2006.
[2] Habermas, The Theory of Communicative Action ,vol. II: System and Lifeworld, Cambridge: Polity Press

Copyright © Ιωσήφ Βεντούρας - Με την επιφύλαξη παντός νόμιμου δικαιώματος. | Developed by Hyper Center