Ιωσήφ Βεντούρας, Κυκλώνιο, Μελάνι, 2009

Γράφει ο  Γιώργος Ξανθάκος
http://pandoraperiodiko.blogspot.gr/p/blog-page_6870.html

Η λέξη κυκλώνιο παραπέμπει στο δηλητηριώδες υλικό «Zyklon B», το οποίο οι Ναζί χρησιμοποιούσαν για τη δολοφονία των εγκλείστων στο Άουσβιτς, με βιομηχανικό τρόπο. Η λέξη παραπέμπει επίσης στην καταστροφική θύελλα, που ονομάζουμε, στη Μετεωρολογία, κυκλώνα.

Το ποίημα Κυκλώνιο είναι μια αποσπασματική αφήγηση ενός επιζήσαντος από το ολοκαύτωμα. Τα αποσπάσματα-μέλη του ποιήματος εκφέρονται σε τρίτο πρόσωπο, που εναλλάσσεται, ορισμένες φορές, με πρώτο, γιατί στην προσωπικότητα του αφηγητή, δημιουργείται μια σχάση, ώστε να φαίνεται ότι μιλάει για τις μνήμες κάποιου Άλλου, που πορεύτηκε δια μέσου του κυκλώνα, όχι για τις δικές του: «[…] Όμως δεν ήμουνα εγώ αυτός που διάβηκε την πύλη / άλλος ήταν /[…] Ήταν ο άλλος μες στον χρόνο / Φυλάκιζε στην όψη του τα βλέμματα / και υποψιαζόμουν ένα σύνορο / […] Ποιος μου επέτρεψε να τον ληστέψω / […] Σκιά του ήμουν που τρέκλιζε / στα βράχια.»

Το κεντρικό ζήτημα είναι ακριβώς η μνήμη ενός τόσο αποτρόπαιου ιστορικού γεγονότος, και το πώς μπορεί κάποιος να την αντέξει, μαζί με τις ενοχές για την ατομική του σωτηρία. Να την αντέξει, να την εκφέρει –προσπαθώντας να λυτρωθεί από αυτήν–, αλλά συγχρόνως και να τη διατηρήσει, για τον ίδιο και τους επερχόμενους: «Έτσι κοιτάζεις το μέλλον / Δοκιμάζεις τα χέρια σου / στον τέντζερη της προσφυγιάς / Χόρτο πικρό που βλάστησες / τη Μνημοσύνη να ονοματίζεις / και το Ασύλληπτο που την κάρπισε», και: «[…] Ε λ ε ο ν ώ ρ α / ανάκλαση / στο χώμα από άλμη / ε- λ έ ο ν / ώ ρ α». Τελικά, «Και αν θαφτούν στη λήθη εκείνες οι εποχές / η τελευταία τους πνοή μας χαιρετάει / Και αν πνιγούν στο πέλαγος οι στάχτες σιωπές / ίδιος θα είσαι γυρολόγος που γυρνάει […]»

Ο Ιωσήφ Βεντούρας, με καίριο τρόπο και σύγχρονο ποιητικό ύφος μιλάει για την εξολόθρευση των Εβραίων της Ευρώπης και της Ελλάδας, στα στρατόπεδα θανάτου των Ναζί. Στους στίχους του Κυκλώνιου, υπάρχουν παραπομπές στο Δευτερονόμιο, στη Γένεση, σε σύμβολα καθώς και σε ακολουθούμενα τυπικά της Εβραϊκής θρησκείας. Όμως, στο ποίημα υπάρχουν και αναφορές που παραπέμπουν γενικότερα στην υπαρξιακή αγωνία κάθε ανθρώπινου όντος, μέσα σε ζοφερές συνθήκες: «Ξέφευγαν κοπάδια τα ψάρια / έσκαβαν / έσκαβαν τη ρευστότητα / ξεγλιστρούσαν από σχισμές / χάνονταν / προσπαθούσαν το ασύλληπτο».

Σε προηγούμενο ποιητικό του βιβλίο (ΤΑΝΑΙΣ, Γαβρηιλίδης, 2001), ο Ιωσήφ Βεντούρας έχει αναφερθεί στο δράμα της εξόντωσης των εβραίων της Κρήτης από τους Γερμανούς κατακτητές. Σημειώνουμε, ακόμα, ότι ο Ι.Β. διευθύνει το ελληνικό ηλεκτρονικό περιοδικό Poeticanet (www.poeticanet.gr) και την αγγλική ιστοσελίδα www.poeticanet.com. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Εβραϊκά και Σερβικά. Επίσης, ο ίδιος έχει μεταφράσει ποιήματα των τροβαδούρων, των Εβραίων ποιητών του Μεσαίωνα, της Nelly Sachs και του Jerome Rothenberg.

Γιώργος Ξανθάκος

http://pandoraperiodiko.blogspot.gr/p/blog-page_6870.html